مدتی هست که مساله عکس هایی که قراره به عنوان تصویر پستهای وبلاگ و تصویر خلاصه نوشته ها در اینستاگرام قرار میدم برام دغدغه شده. حقیقت ماجرا اینه که نفهمیدن مفاهیم به دلیل شرایط جغرافیایی ای که توش زندگی می کنم من رو می‌ترسونه. صحبت‌های یکی از شهروندهای کره شمالی که فرارش از اونجا رو تعریف می‌کرد و توضیح می‌داد که مفهوم مهربانی و انسان دوستی توی کره شمالی بین مردم به اون صورت که توی کشورهای دیگه هست وجود نداره، هنوز توی ذهنمه. چقدر مفهوم توی کل دنیا وجود داره که ما به دلیل ایرانی بودن نمی‌فهمیمشون؟
این ترس منو به تکاپو انداخته و سعی می‌کنم به کمک اینترنتی که هنوز دارمش، مفاهیم بخشهای دیگه دنیا رو بفهمم. حقیقت اینه که من توی کشوری زندگی می کنم که این قانون به درستی در اون رعایت نمیشه و به جز موارد معدودی، الگوهای مناسبی برای دیدن و تکرار کردن در اطرافم نیست. آفراد توی بخش تصاویر گوگل عکسی پیدا می کنن و اسم خودشون رو روش می زنن. در اینستاگرام پست می کنن یا در وبلاگشون قرار میدن. خودم هم تا الان همینطوری رفتار کردم و بدتر از اون این مفهوم رو نمی‌فهمن و حتی به ذهنشون نمی‌رسه که این کار ممکنه نادرست باشه و حقوق عکاسی رو زیر پا گذاشته باشن (حالا هر جای دنیا می‌خواد باشه).
برای بهبود این روند اول تصمیم گرفتم یک عکس مناسب برای پستهای اینستاگرامم (که بیننده بیشتری دارن)، خریداری کنم و برای تمام پست‌ها از این تصویر استفاده کنم. موضوع عکس رو هم پازل انتخاب کردم، چون اکثر نوشته‌های من از جنس اتصال یادگیری‌های مختلف من به همدیگه هستند و تکه های پازل رو تداعی می کنن. از طرفی چون داخل ایران هستیم، نمی تونستم از سایتهای خارجی عکس تهیه کنم و نتونستم عکس مناسبی توی سایتهای ایرانی پیدا کنم.
در این بین البته به سایت axha.com هم رسیدم که تصاویر وبسایت shutterstock را با قیمت خوب و کیفیت بالا می‌فروخت. با بررسی شرایط و قوانین این وبسایت البته مشخص شد که از بی قانون بودن کشور ما استفاده کرده و تصاویر دارای کپی رایت رو به ایرانی‌ها می‌فروشه:
قبل از هر چیز متذکر می شویم که این وب سایت صرفا جهت ایرانیان داخل کشور طراحی شده و تنها به ایشان خدمات ارائه می نماید. جهت خرید و استفاده از تصاویر باید وجه را به ریال پرداخت نمایید و مجوز دانلود، چاپ و استفاده از این تصاویر فقط در کشور ایران خواهید داشت. لذا اگر در خارج از کشور ایران قصد خرید تصاویر را دارید باید استحضار داشته باشید که هیچ پشتیبانی و مسئولیتی متوجه وب سایت عکسها نخواهد بود.
از بخش شرایط و قوانین وبسایت axha.com
با این اوصاف خرید عکس از این وبسایت، دغدغه من رو رفع نمی‌کرد و برای کاربرانی است که نیاز به عکس با کیفیت دارند و توانایی خرید از سایت اصلی را ندارند و البته کپی رایت براشون مهم نیست. بعلاوه اینکه هزینه پرداختی توسط ما در این وبسایت به عکاس و صاحب عکس نمی‌رسه. البته شیوه کارکرد این وبستیها هنوز برای من روشن نیست اما مساله اینجاست که با توجه به توضیحات خودشون، هدف این بوده که امکان خرید از وبسایتهای عکس که برای ایرانی‌ها فراهم نیست رو فراهم کنه (بدون توجه به قانون کپی رایت).
اما حالا باید چکار کرد؟
لایسنسهای مختلف برای عکسها
اگر کمی سرچ کنیم، میبینیم که عکسها لایسنسهای مختلفی دارند. هر لایسنس می‌تونه مشخص کنه که یک عکس با چه شرایطی قابلیت استفاده رو داره. من سعی کردم انواع لایسنسها را بفهمم و در این بخش توضیح بدم:
۱-لایسنس Public Domain:
این لایسنس به این معنیه که تصویر در حوزه عمومی قرار داره و همه می‌تونن از این عکس به هر صورتی و بدون اجازه صاحب عکس استفاده کنن (ویرایش و تغییر هم مجازه و به صورت تجاری هم میشه ازشون استفاده کرد).
۲-لایسنس Copyright Free
این لایسنس به این معنیه که صاحب عکس امکان استفاده از عکس رو برای تمام افراد به صورت رایگان و بدون نام بردن از او فراهم کرده. در کاربرد تفاوتی بین این لایسنس و لایسنس قبلی نیست. تفاوت اصلی این دو لایسنس در اینه که عکس public Domain ممکنه به دلیل انقضای زمان کپی رایت عکس، به حوزه عمومی تبدیل بشه اما در دومی خود صاحب عکس اون رو برای استفاده عموم منتشر کرده.
۳-لایسنس Creative Commons
این لایسنس انواع مختلفی داره و با ترکیب گزینه‌های مختلف میشه لایسنسهای مختلفی ایجاد کرد:
*اگر BY به لایسنس اضافه بشه به معنی لزوم نام بردن از صاحب اثر در حین استفاده است.
*اگر SA به لایسنس اضافه بشه به معنی لزوم قرار دادن لایسنس مشابه قبلی بر اثر نهایی خودمان است.
*اگر ND به لایسنس اضافه بشه به معنی غیر قابل ادیت بودن عکس است.
*و در نهایت اگر NC به لایسنس اضافه بشه ممنوع بودن استفاده تجاری رو نشان می‌ده.
بنابراین اگر عکسی رو پیدا کنیم که یکی از سه لایسنس فوق رو داشته باشن امکان استفاده در پستهای اینستاگرام و یا وبلاگ وجود دارد (در صورتی که لایسنس سوم CC باشد، باید به نوع آن دقت کنیم و اگر لازم بود نام صاحب عکس را اعلام کنیم).
یک سوال دیگه هم اینجا مطرح میشه و اون اینه که اگر عکسی لایسنس مشخصی نداشت باید چه کار کنیم. اینجاست که در صورت دسترسی به فرد صاحب اثر باید بپرسیم و در صورت عدم دسترسی قانون استفاده منصفانه یا Fair Use صادق خواهد بود. چه کسی بهتر از محمدرضا شعبانعلی برای توضیح مفهوم استفاده منصفانه؟ من هم از مقاله او یاد گرفتم. در نوشته <ده نکته پس از ده سال وبلاگ نویسی (۳): استفاده منصفانه> محمدرضا شعبانعلی، درباره استفاده منصفانه به صورت مفصل و دقیق می‌تونید بخونید.
معرفی تعدادی سایت برای دانلود عکس های رایگان
همه اینها رو گفتم که یه تعداد keyword به دست بیاریم و بتونیم عکسهایی که این لایسنسها رو دارن توی گوگل پیدا کنیم. من اینجا یه تعدادیشون رو پیدا کردم که توی لیست زیر می‌تونید ببینید (این لیست به مرور به روزخواهد شد):
در بخش لایسنس وبسایت unsplash عنوان شده که استفاده تجاری و غیر تجاری آزاد است و لازم نیست نامی از وبسایت و یا عکاس در هنگام استفاده برده شود. تنها فروختن عکسها بدون تغییر قابل ملاحظه، غیرمجاز است:
Unsplash photos are made to be used freely. Our license reflects that.
*All photos can be downloaded and used for free
*Commercial and non-commercial purposes
*No permission needed (though attribution is appreciated!)
What is not permitted ?
*Photos cannot be sold without significant modification.
*Compiling photos from Unsplash to replicate a similar or competing service.
این وبسایت هم قوانین دقیقا مشابه وبسایت قبلی دارد و امکان ادیت کردن وجود دارد و لازم نیست نامی از عکاس یا این وبسایت در هنگام استفاده برده شود.
این وبسایت به صورت مشخص عنوان کرده که عکسهای public domain و CC0 (همان copyright free) را درون خود دارد و بنابراین استفاده از عکسهای آن مشابه دو وبسایت قبلی و رایگان است. امکان ادیت و استفاده تجاری وجود دارد و لازم نیست نامی از سایت یا عکاس برده شود.
این وبسایت دارای بخشی برای عکسهای رایگان است و البته بخشی هم برای عکسهای غیر رایگان (Premium) دارد.
5-https://www.publicdomainpictures.net/
این وبسایت به دو صورت عکسها را عرضه می‌کند. یکی در کیفیت بالا به صورت رایگان و یکی در کیفیت خیلی بالا و به صورت پولی. بنابراین در کاربرد ما بسیار مناسب است.
6-https://freestocktextures.com/
عکسهای این وبسایت تحت لایسنس CC0 هستند و امکان کپی، تغییر و انتشار حتی به قصد تجاری نیز بدون اجازه مجاز است.
در نهایت خوبه بگم که عکس شاخص این پست هم از یکی از وبسایتهایی که در بالا معرفی می‌کنم گرفتم و با خیال راحت ازش استفاده می‌کنم ؛)